Aρχική / Πρόσωπα/Πορτρέτα / Καθηγήτριες και Καθηγητές / Χέλμουτ Γκρόιλιχ / Ιστορικό πλαίσιο_2
Από το 1939, ο δρ Χέλμουτ Γκρόιλιχ υπηρετεί στις γραμμές της Βέρμαχτ, πολεμώντας στα ευρωπαϊκά θέατρα του πολέμου. Το τι είδε και τι βίωσε στις πολεμικές αποστολές του είναι πέρα από τη γνώση μας. Για την εμπειρία του στο μέτωπο, ο δρ Γκρόιλιχ τηρεί σιγή ιχθύος. Ωστόσο, από τον φάκελό του γνωρίζουμε ότι το 1939 έλαβε μέρος στην επίθεση κατά της Πολωνίας και ότι το 1940 πολέμησε στη Γαλλία και στην Ουγγαρία. Εδώ θα βρείτε πληροφορίες για μια σειρά από πολεμικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη κατά την περίοδο 1939-1941.
✎ Έρευνα: Αλεξάνδρα-Ηλιάνα Δημητριάδη, Αλίκη Πορτοσάλτε, Ηλέκτρα Μαυρίδη
Η Γαλλία στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Τον χειμώνα του 1939-1940, ο Γκρόιλιχ βρισκόταν στη Γαλλία.
Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939, η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία αντέδρασαν στη γερμανική εισβολή στην Πολωνία και κήρυξαν τον πόλεμο στη ναζιστική Γερμανία, χωρίς όμως να εμπλακούν σε πολεμικές επιχειρήσεις.
Στο Δυτικό μέτωπο, οι Γερμανοί εισέβαλαν στη Γαλλία στις 10 Μαΐου 1940. Εφαρμόζοντας την τακτική του κεραυνοβόλου πολέμου (Blitzkrieg), κατάφεραν να την κατακτήσουν με ταχύτατες και αιφνιδιαστικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Στις 14 Ιουνίου 1940, η Βέρμαχτ κατέλαβε το Παρίσι, γεγονός που εξανάγκασε τη γαλλική κυβέρνηση σε ανακωχή, η οποία υπογράφηκε στις 22 Ιουνίου 1940 στην πόλη Κομπιέν της Γαλλίας. Με την υπογραφή της συνθήκης, η Γαλλία χωρίστηκε σε μια κατεχόμενη και σε μια «ελεύθερη» ζώνη στον γαλλικό Νότο. Το βόρειο και το δυτικό τμήμα της χώρας τέθηκε από γερμανική κατοχή.
Γερμανοί στρατιώτες παρελαύνουν μπροστά από την Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1940. Πηγή: Ομοσπονδιακό Αρχείο του Γερμανικού Κράτους, αρ. τεκμ. 101I-751-0067-34 / Kropf / CC BY-SA, Wikimedia Commons↵
Ιστορικό της εισβολής στη Γαλλία και κεραυνοβόλος πόλεμος (1940)
Προκειμένου να εξασφαλίσει τη στρατιωτική πρωτοκαθεδρία στην Ευρώπη, ο Χίτλερ δεν δίστασε να απειλήσει ακόμα και την εδαφική κυριαρχία ουδέτερων κρατών. Έτσι, στις 9 Απριλίου 1940 διέταξε τα γερμανικά στρατεύματα να εισβάλουν στη Δανία και στη Νορβηγία, αφού πείστηκε από τον επικεφαλής του γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού, αρχιναύαρχο Έριχ Ραίντερ, για τον κίνδυνο να πέσει η Νορβηγία στα χέρια της Αγγλίας. Με την αστραπιαία επίθεση στις δύο σκανδιναβικές χώρες, ο Χίτλερ ήθελε να εξασφαλίσει τον ανεφοδιασμό του γερμανικού στρατού με σουηδικά σιδηρομεταλλεύματα και να εγκαταστήσει μια στιβαρή επιχειρησιακή βάση για το γερμανικό Ναυτικό εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας. Με την υποστήριξη της Λουφτβάφε και παρά τις σημαντικές απώλειες του γερμανικού στόλου, τα στρατεύματα της Βέρμαχτ αποβιβάστηκαν στη Νορβηγία, ενώ στις 10 Μαΐου η Γερμανία εισέβαλε ταυτόχρονα στο Βέλγιο και στην Ολλανδία, παραβιάζοντας την ουδετερότητα των δύο κρατών και, συνεπώς, το διεθνές δίκαιο. Ο γρήγορος στρατιωτικός θρίαμβος διέλυσε τις αρχικές επιφυλάξεις των στρατηγών της Βέρμαχτ για ελλείψεις στον οπλισμό και στο έμψυχο υλικό. Μάλιστα η απόφαση του Χίτλερ να καθυστερήσει την έναρξη των επιχειρήσεων στο Δυτικό μέτωπο αποδείχθηκε καθοριστική για την επιτυχία της επίθεσης, καθώς έδωσε στη Γερμανία τον χρόνο να βελτιώσει τον στρατιωτικό εξοπλισμό της και να αναπροσαρμόσει το επιχειρησιακό της σχέδιο.
Γραφείο ενημέρωσης του κοινού για εύρεση εργασίας στη Γερμανία, Παρίσι, Φεβρουάριος 1943. Πηγή: Ομοσπονδιακό Αρχείο του Γερμανικού Κράτους, αρ. τεκμ. 183-2002-0225-500 / CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons↵
Το σχέδιο που εκπονήθηκε από τον Χίτλερ και τον υποστράτηγο Έριχ φον Μάνσταϊν σε διαβούλευση με τη μάλλον διστακτική ηγεσία της Βέρμαχτ στα τέλη Φεβρουαρίου του 1940 δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ταχεία επιτυχία της εισβολής στη Γαλλία. Το σχέδιο προέβλεπε την ανάπτυξη τεθωρακισμένων και μηχανοκίνητων μονάδων της Ομάδας Στρατιών Α κατά μήκος των Αρδεννών, μιας περιοχής που μέχρι τότε θεωρούνταν φυσικό εμπόδιο για τις μηχανοκίνητες μεραρχίες. Παράλληλα, η Ομάδα Στρατιών Β θα καταλάμβανε το Βέλγιο και την Ολλανδία, προκειμένου να εξασφαλίσει δίοδο προς τη Βόρεια θάλασσα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, οι δύο Ομάδες Στρατιών θα κατάφερναν να περικυκλώσουν και να συνθλίψουν το κύριο σώμα των γαλλικών δυνάμεων. Τέλος, αποστολή της Ομάδας Στρατιών Γ ήταν απλώς να εγκλωβίσει τις εχθρικές δυνάμεις στο νότιο τμήμα της Γραμμής Μαζινό, χωρίς όμως να διασπάσει τον υποτιθέμενο πυλώνα της γαλλικής αμυντικής πολιτικής. Το Βερολίνο εκτιμούσε ότι τα Συμμαχικά στρατεύματα ήταν λίγο πολύ ισάριθμα με τις γερμανικές δυνάμεις, αλλά υπολόγιζε στη μεγαλύτερη εμπειρία της Βέρμαχτ και θεωρούσε το ριψοκίνδυνο και στρατηγικά δαιμόνιο σχέδιο επίθεσης καθοριστικό για τη γρήγορη νίκη. Στην πρώτη φάση του πολέμου, από τις 10 Μαΐου έως το τέλος του μήνα, τα γερμανικά στρατεύματα εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο το στοιχείο του αιφνιδιασμού και προέλασαν με ταχύ ρυθμό στο έδαφος της Γαλλίας. Στη δεύτερη φάση, η οποία εγκαινιάστηκε στις 5 Ιουνίου 1940, ο πανικός που προκλήθηκε στο αντίπαλο στρατόπεδο από τις αλλεπάλληλες στρατιωτικές επιτυχίες της Βέρμαχτ επιτάθηκε από την ασθενή βούληση στο εσωτερικό της Γαλλίας, καθώς η χώρα δεν είχε προλάβει να συνέλθει από τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Σε ό,τι αφορά την εσωτερική πολιτική κατάσταση, η Γαλλία ήταν αποδυναμωμένη από τη βαθιά ιδεολογική πόλωση ανάμεσα στην αντιφασιστική Αριστερά και στην εθνικοφροσύνη της συντηρητικής Δεξιάς, η οποία αντέδρασε στην ορμητική δύναμη της ναζιστικής πρόκλησης με ηττοπάθεια και προθυμία για παραχωρήσεις.
Αεροπορική λήψη της Βαρσοβίας στις φλόγες, Σεπτέμβριος 1939. Πηγή: Ομοσπονδιακό Αρχείο του Γερμανικού Κράτους, αρ. τεκμ. 183-S56603, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons↵
Η Πολωνία στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Με μια τροποποίηση της 28ης Σεπτεμβρίου 1939 στο Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επιθέσεως, γνωστό και ως Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μόλοτοφ, το Τρίτο Ράιχ και η ΕΣΣΔ μοίρασαν μεταξύ τους τα εδάφη της πολωνικής επικράτειας. Μεγάλες περιοχές της δυτικής Πολωνίας προσαρτήθηκαν από τη Γερμανία ή τέθηκαν υπό γερμανική κατοχή.
Μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση στις 22 Ιουνίου 1941, οι Γερμανοί κατέλαβαν και τα εδάφη της ανατολικής Πολωνίας. Η γερμανική κατοχή της Πολωνίας διήρκεσε περισσότερο απ’ ό,τι σε όλες τις άλλες χώρες της Ευρώπης.
Η Πολωνία υπό γερμανική κατοχή
Από την πρώτη κιόλας μέρα του πολέμου στην Πολωνία, τα στρατεύματα της Βέρμαχτ επέδειξαν απίστευτη αγριότητα. Κατά την προέλασή τους, τόσο ο τακτικός στρατός όσο και ειδικές μονάδες της Αστυνομίας και των Ες Ες εκτέλεσαν χιλιάδες Πολωνούς αμάχους και αιχμαλώτους πολέμου. Σε συνεργασία με τις δυνάμεις της λεγόμενης Γερμανικής Αυτοάμυνας, η οποία είχε συγκροτηθεί από μέλη της γερμανικής μειονότητας στην Πολωνία, η Γκεστάπο και τα Ες Ες προχώρησαν στην εξόντωση της πολωνικής διανόησης. Έχοντας καταρτίσει ειδικούς καταλόγους, εντόπισαν και δολοφόνησαν μεθοδικά δεκάδες χιλιάδες διανοούμενους, πολιτικούς, κληρικούς, εκπαιδευτικούς και γιατρούς, όπως, επίσης, εργάτες και συνδικαλιστές. Υπολογίζεται ότι, έως το τέλος του 1939, τουλάχιστον 20.000 μέλη της πνευματικής και πολιτικής ηγεσίας θανατώθηκαν σε 760 ομαδικές εκτελέσεις, ενώ χιλιάδες άλλοι φυλακίστηκαν ή εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Η Ουγγαρία στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Τον χειμώνα του 1940-1941, ο Γκρόιλιχ βρισκόταν στην Ουγγαρία.
Κατά τη διάρκεια του Β‘ Παγκοσμίου Πολέμου, το Βασίλειο της Ουγγαρίας ήταν σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας. Υπό την ισχυρή πίεση του Χίτλερ, η χώρα προσχώρησε στις 20 Νοεμβρίου 1940 στις δυνάμεις του Άξονα, συνυπογράφοντας το Τριμερές Σύμφωνο που είχε συνάψει η Γερμανία με την Ιταλία και την Ιαπωνία. Το επόμενο έτος, η Ουγγαρία συμμετείχε στην εισβολή στη Σοβιετική Ένωση και στη Γιουγκοσλαβία, από την οποία προσάρτησε ορισμένα βόρεια εδάφη. Το γερμανικό Ράιχ εξάντλησε τους στρατιωτικούς και οικονομικούς πόρους της Ουγγαρίας, με σκοπό να την καταστήσει κράτος-δορυφόρο, τυπικά ανεξάρτητη, ουσιαστικά όμως εξαρτημένη πολιτικά και οικονομικά από το Βερολίνο.
Πολεμικές διακρίσεις στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο δρ Χέλμουτ Γκρόιλιχ παρασημοφορήθηκε με τον Σιδηρούν Σταυρό Β΄ Τάξεως και το Αριστείο του Όπλου των Τεθωρακισμένων.
Ο Σιδηρούς Σταυρός (γερμ. Eisernes Kreuz) ήταν γερμανική πολεμική διάκριση σε διαβάθμιση τριών τάξεων. Καθιερώθηκε στις 10 Μαρτίου 1813 από τον βασιλιά της Πρωσίας, Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ΄. Στις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Χίτλερ επανέφερε τον Σιδηρούν Σταυρό ως πολεμικό παράσημο, αντικαθιστώντας το βασιλικό μονόγραμμα και το πρωσικό στέμμα από τη σβάστικα. Εκτός από τον Σταυρό Α΄ και Β΄ Τάξεως και τον Μεγαλόσταυρο του Σιδηρού Σταυρού, προστέθηκε ως τέταρτη διαβάθμιση ο Σταυρός των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού. (Πηγή: Wikipedia)
Πηγές:
H Γαλλία στον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο
Wikipedia: Μάχη της Γαλλίας (1940)↵, ημερομηνία πρόσβασης: 19 Ιανουαρίου 2020
Arnulf Scriba, «Das deutsche Besatzungsregime in Frankreich», 15 Μαΐου 2015, LeMO↵ © Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο Βερολίνου, κείμενο: CC BY-NC-SA 4.0, ημερομηνία πρόσβασης: 19 Ιανουαρίου 2020
«Krieg gegen Frankreich», DG Deutsche Geschichten↵, ημερομηνία πρόσβασης: 11 Ιουλίου 2020
H Πολωνία στον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο
Wikipedia: Κατοχή της Πολωνίας (1939-1945)↵, ημερομηνία πρόσβασης: 19 Ιανουαρίου 2020
Arnulf Scriba, «Das besetzte Polen», 19 Μαΐου 2015, LeMO↵ © Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο Βερολίνου, κείμενο: CC BY-NC-SA 4.0, ημερομηνία πρόσβασης: 11 Ιουλίου 2020
H Ουγγαρία στον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο
Wikipedia: Ιστορία της Ουγγαρίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο↵, ημερομηνία πρόσβασης: 19 Ιανουαρίου 2020
Kornelia Papp, «Ungarn als Verbündeter des Deutschen Reiches», 19 Μαΐου 2015, LeMO↵ © Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο Βερολίνου, κείμενο: CC BY-NC-SA 4.0, ημερομηνία πρόσβασης: 19 Ιανουαρίου 2020
Πολεμικές διακρίσεις:
Wikipedia: Σιδηρούς Σταυρός↵, ημερομηνία πρόσβασης: 6 Ιανουαρίου 2020
