Ματιές στο σχολικό αρχείο

Με το βιογραφικό της σημείωμα, η Ροζαλί υποβάλλει στις 8 Μαρτίου 1944 αίτηση συμμετοχής στις απολυτήριες εξετάσεις.

✎ Μεταγραφή χειρογράφων: Αριστομένης-Ζευς Κωτάτης, Νικόλαος Βότσης, Αλέξανδρος Τόλιας

Απολυτήριες εξετάσεις 1944 Έκθεση ιδεών στο μάθημα της γερμανικής γλώσσας Θέμα: «150 χρόνια συναντήσεων γερμανικού και ελληνικού πνεύματος» (με παράθεση επιλεγμένων παραδειγμάτων)

Σελίδα 1

Εξετάζοντας τους λαούς της Ευρώπης, διαπιστώνουμε ότι κανένας άλλος δεν συνεισέφερε στην κατανόηση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος τόσο ουσιαστικά όσο οι Γερμανοί. Η κατανόηση αυτή πήγαζε από τον γνήσιο θαυμασμό για τους αρχαίους Έλληνες, τη δημιουργική τους δύναμη και τα απαράμιλλα έργα τους – μεγαλύτερη κατανόηση απ’ ό,τι δυστυχώς διαθέτουν οι πολίτες της σημερινής Ελλάδας, οι σύγχρονοι Έλληνες, για τους ένδοξους προγόνους τους.

Σε όλους τους τομείς, την αρχαιολογία, τη γλυπτική, τα γράμματα και τη μουσική,

Σελίδα 2

το γερμανικό πνεύμα συναντούσε και εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να συναντά το ελληνικό πνεύμα.

Με την άοκνη και μακρά εργασία τους, Γερμανοί αρχαιολόγοι έφεραν στο φως λησμονημένα έργα τέχνης, μαρτυρίες για τη δημιουργική φαντασία των αρχαίων Ελλήνων, συμβάλλοντας έτσι στην ανοικοδόμηση ενός προ πολλού καταποντισμένου κόσμου, του κόσμου των ανθρώπων της αρχαιότητας. Εν προκειμένω, τεράστια ήταν η συνεισφορά του αρχαιολόγου Σλήμαν. Σε αυτόν χρωστάμε, εν πολλοίς, την επιτυχία των ανασκαφών στην Τροία, στις οποίες αφιέρωσε δώδεκα ολόκληρα χρόνια (1870-1882) από τη ζωή του,

Σελίδα 3

έτσι ώστε να αποτελούν έργο ζωής για τον ίδιο. Οι πρώτες επαφές του γερμανικού πνεύματος με το ελληνικό πνεύμα εγκαινιάστηκαν πριν από σχεδόν 150 χρόνια, στις απαρχές του γερμανικού κλασικισμού. Οι κλασικιστές ήταν εκείνοι που αναζήτησαν και ανακάλυψαν τη σύνδεση με τον αρχαίο κόσμο. Πρόδρομος και πνευματικός πατέρας τους ήταν ο Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν, ο οποίος ανέδειξε για πρώτη φορά τη σπουδαιότητα της αρχαίας Ελλάδας. Για τον ίδιο, οι αρχαίοι Έλληνες ήταν «ένας λαός με αδιάσπαστη σωματική και ψυχική ενότητα». Ο Βίνκελμαν άνοιξε στον γερμανικό κλασικισμό τον δρόμο προς την αρχαιότητα, πιστεύοντας ότι μονάχα τα έργα των αρχαίων Ελλήνων

Σελίδα 4

αποπνέουν «ευγενική απλότητα και σιωπηλό μεγαλείο» και αξίζουν να αποτελέσουν πρότυπο προς μίμηση. Στα αφύσικα και επιτηδευμένα έργα της εποχής του, αντέταξε τα έργα των αρχαίων Ελλήνων, με τα εξής λόγια: «Οι αρχαίοι είχαν την ικανότητα να αποτυπώνουν τον πραγματικό κόσμο, επειδή τον έβλεπαν όπως ήταν πραγματικά». Ομοίως και ο Γκαίτε, ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους του γερμανικού πνεύματος, ανακάλυψε τον δρόμο προς την αρχαιότητα μέσα από την τραγωδία του Ιφιγένεια εν Ταύροις. Σε αντίθεση με την αρχαία ελληνική τραγωδία, στο «ψυχικό δράμα» του ο Γκαίτε τοποθετεί στο προσκήνιο τα ανθρώπινα συναισθήματα, ενώ η έκβαση του έργου εναποτίθεται στην ανθρώπινη δικαιοσύνη. Για να διεκδικήσει την ελευθερία της,

Σελίδα 5

η θυγατέρα του οίκου των Ατρειδών δεν καταφεύγει στον δόλο και στην απάτη, αλλά εμπιστεύεται την τύχη της στα χέρια του «θνητού βασιλιά Θόα» και αφήνει τον ίδιο να αποφασίσει για τη μοίρα της.

Δίπλα στον Γκαίτε, στέκεται ο Σίλλερ. Στις μπαλάντες του, έρχεται σε επαφή με το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Στο Δαχτυλίδι του Πολυκράτη, στους Γερανούς του Ιβύκου και στην Εγγύηση, ο Σίλλερ δίνει ζωή στον πολίτη της αρχαίας Ελλάδας και τον παρουσιάζει στους επιγόνους του.

Μεγάλος λάτρης της αρχαιότητας, και μάλιστα με πολύ μεγαλύτερο βάθος απ’ ό,τι διέθετε ποτέ ο ελληνομανής Σλέγκελ, ήταν και ο Φρήντριχ Χαίλντερλιν, ο οποίος έδωσε μάχη για την αναγέννηση του αρχαιοελληνικού πνεύματος

Σελίδα 6

μέσα από το γερμανικό πνεύμα. Το νοσταλγικό μυθιστόρημα Υπερίων ή Ο ερημίτης στην Ελλάδα μαρτυρά τη βαθιά κατανόηση και τον απροσμέτρητο θαυμασμό του ποιητή για τους ανθρώπους και τη χώρα, την οποία παρουσιάζει ολοζώντανα στα μάτια των συγκαιρινών του και των μεταγενέστερων γενιών, παρόλο που ο ίδιος δεν την αντίκρισε ποτέ.

Με την αρχαιότητα ασχολήθηκαν και πολλοί άλλοι εκπρόσωποι του γερμανικού κλασικισμού, ενώ οι θέσεις του Βίνκελμαν γνώρισαν ποικίλες παραλλαγές από τους επιγόνους του.

Στο έργο του Βιωμένη ζωή, ο λογοτέχνης Ρούντολφ Γκ. Μπίντινγκ, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 1938, εκφράζει τον θαυμασμό του για την Ελλάδα και μιλά για τη βαθιά εντύπωση που άσκησε πάνω του το λαμπρό ελληνικό φως,

Σελίδα 7

το οποίο τονίζει πιο έντονα ορισμένα χαρακτηριστικά της ελληνικής φύσης και προσδίδει μια απαλή λάμψη ακόμα και σε λιγότερο όμορφες πτυχές της.

Ανάμεσα στους συγγραφείς που έχουν ασχοληθεί εις βάθος με την Ελλάδα, συγκαταλέγεται και ο εν ζωή λογοτέχνης Γκέρχαρτ Χάουπτμαν. Εκτός από την Ελληνική άνοιξη και την Ιφιγένεια εν Δελφοίς, μόλις φέτος κυκλοφόρησε το θεατρικό έργο του Ιφιγένεια εν Αυλίδι, ένα από τα πιο σημαντικά έργα αυτού του μεγάλου δημιουργού.

Θα μπορούσα να παραθέσω και πολλά άλλα ονόματα συγγραφέων οι οποίοι έχουν ασχοληθεί λιγότερο ή περισσότερο με την ελληνική αρχαιότητα. Εκτός από τα γράμματα, παραδείγματα έχουμε και από τον χώρο της μουσικής. Ενδεικτικά αναφέρω εδώ τον εν ζωή μουσουργό

Σελίδα 8

Ρίχαρντ Στράους, με την όπερα Ηλέκτρα.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι σχέσεις γερμανικού και ελληνικού πνεύματος διατηρούνται ζωντανές ακόμα και τώρα, σε τούτη τη δύσκολη περίοδο του πολέμου, και ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης για ορισμένους λογοτέχνες με στρατιωτική στολή. Μάλιστα πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο, με τον τίτλο Ελλάδα, γραμμένο από έναν Γερμανό, ο οποίος πολέμησε σε τούτη τη χώρα. Στο βιβλίο του την περιγράφει όπως τη βλέπει σήμερα, όχι με τα μάτια ενός εχθρού, αλλά ενός θαυμαστή. Όπως ο Μπίντινγκ, έτσι και ο Καίστνερ δηλώνει εντυπωσιασμένος από το φως που λούζει

Σελίδα 9

το ελληνικό φυσικό τοπίο και κάνει ορισμένα στοιχεία να φαντάζουν πολύ πολύ πιο όμορφα απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε και ένα άλλο βιβλίο, με τίτλο Πελοπόννησος – Φυσικό τοπίο, πολιτισμός, ιστορία, ένας συλλογικός τόμος με κείμενα γραμμένα από Γερμανούς στρατιώτες.

Τούτα τα έργα γεννήθηκαν εν καιρώ πολέμου και μαρτυρούν στο σύνολό τους τον θαυμασμό και την κατανόηση των Γερμανών ακόμα και για τη σημερινή Ελλάδα, μολονότι θα περίμενε κανείς να διάκεινται εχθρικά απέναντί της.

Πάντως, δεν χρειάζεται να περιοριστούμε μόνο στα γράμματα, στη γλυπτική και στη μουσική για να τεκμηριώσουμε τις στενές σχέσεις που συνέδεαν και θα συνδέουν πάντοτε τη Γερμανία με την Ελλάδα.

Σελίδα 10

Παρά τον πόλεμο, οι δύο χώρες εξακολουθούν να διατηρούν οικονομικές σχέσεις. Και παρότι η Γερμανία χρειάζεται όλες της τις δυνάμεις για τη διεξαγωγή του πολέμου, συνεχίζει με προσήλωση την προσπάθεια, για να διασφαλίσει τις γερμανοελληνικές πνευματικές ανταλλαγές.

Παρατηρήσεις του διορθωτή: Η μαθήτρια παραθέτει μεν μια ολόκληρη σειρά από έργα της γερμανικής γραμματείας, τα οποία καταπιάνονται με την Ελλάδα, χωρίς ωστόσο να επιχειρεί μια βαθύτερη ερμηνευτική προσέγγιση. Παρά τις εν λόγω αδυναμίες και ορισμένες ατέλειες στη γενική εικόνα του γραπτού, οι οποίες είναι ως επί το πλείστον ήσσονος σημασίας, η έκθεση διακρίνεται από επιμέλεια και εκφραστική σαφήνεια και βαθμολογείται «ικανοποιητικώς».

(Υπογραφή καθηγητή: Ρούντολφ)

Βιογραφικό σημείωμα της 8ης Μαρτίου 1944, για τη συμμετοχή της μαθήτριας στις απολυτήριες εξετάσεις

Σελίδα 1

Αθήνα, 8 Μαρτίου 1944

(Ονοματεπώνυμο)

Με το παρόν αιτούμαι τη συμμετοχή μου στις απολυτήριες εξετάσεις.

(Υπογραφή της μαθήτριας)

Σελίδα 2

Γεννήθηκα στις 8 Απριλίου 1926 στο Μόναχο ως κόρη του _______, αρχιτέκτονα μηχανικού, και της συζύγου του, _______, το γένος _______.
Μια από τις πρώτες αναμνήσεις της πρώιμης παιδικής μου ηλικίας είναι ο αποχωρισμός από τους γονείς μου, οι οποίοι μετακόμισαν στην Ελλάδα, την πατρίδα του πατέρα μου, όταν ήμουν τριών χρονών, ενώ εγώ έμεινα στο σπίτι του θείου μου στο Μόναχο, όπου μεγάλωσα με τη συνομήλικη εξαδέλφη μου.
Σε ηλικία έξι ετών, πήγα σε δημοτικό σχολείο του Μονάχου. Τον πρώτο καιρό, δεν μου άρεσε και τόσο πολύ, καθώς δεν ήμουν συνηθισμένη να περιστοιχίζομαι από τόσο πολλούς και άγνωστους ανθρώπους. Ένιωθα ανακούφιση, όταν επέστρεφα στο σπίτι, αγκαλιά με ένα τεράστιο χάρτινο χωνί γεμάτο ζαχαρωτά. Ωστόσο, δεν δυσκολεύτηκα να συνηθίσω τη νέα μου ζωή,

Σελίδα 3

ενώ μέρα με την ημέρα άρχισε να μου ανοίγει και η όρεξη για μελέτη. Οι διακοπές στα μαθητικά μου χρόνια κυλούσαν με εκδρομές στα πανέμορφα περίχωρα του Μονάχου ή στις Βαυαρικές Άλπεις και μου έδιναν την ευκαιρία να γνωρίσω τις ομορφιές της γερμανικής φύσης.
Το φθινόπωρο του 1935, έκανα το πρώτο μου μεγάλο ταξίδι. Η μητέρα μου ήρθε στο Μόναχο, για να με πάρει μαζί της στη νέα μου πατρίδα. Τον πρώτο καιρό, δεν μου άρεσε καθόλου η ζωή στην Αθήνα, αλλά οι νέες συναγωνίστριες, τις οποίες γνώρισα στη Γερμανική Σχολή Αθηνών, με έκαναν σύντομα να ξεχάσω τα μαθητικά μου χρόνια στο Μόναχο. Πέρασα πολύ όμορφα χρόνια σε αυτό το σχολείο και θα τα θυμάμαι πάντοτε με χαρά. Όπως όλοι οι άλλοι συμμαθητές μου, είχα κι εγώ τα ενδιαφέρονται και τις προτιμήσεις μου. Τα Μαθηματικά, η Χημεία και η Φυσική δεν ήταν από τα αγαπημένα μου μαθήματα.

Σελίδα 4

Αντίθετα, μου άρεσαν τα Γερμανικά, η Ιστορία και η Βιολογία. Εκτός από το σχολείο, μαθαίνω βιολί και έχω κατά νου να συνεχίσω τις σπουδές μου και αφού τελειώσω το σχολείο.
Μετά την αποφοίτησή μου, σκοπεύω να φύγω από την Ελλάδα, για να σπουδάσω στη Γερμανία και να γίνω αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων. Πιστεύω ότι το συγκεκριμένο επάγγελμα θα μου δώσει χαρά. Επίσης, έχω ταλέντο στο σχέδιο και μου αρέσει να περνώ αρκετό από τον ελεύθερο χρόνο μου σχεδιάζοντας. Πάνω απ’ όλα, σκοπεύω να είμαι ανεξάρτητη στη ζωή μου, κάτι που δεν είναι εφικτό εδώ στην Ελλάδα, όπου τα πάντα λειτουργούν με γνωριμίες και διασυνδέσεις. Ελπίζω να πραγματοποιήσω τους στόχους που έχω βάλει, αν και το μέλλον θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από την πορεία του πολέμου.