Aρχική / Πρόσωπα/Πορτρέτα / Καθηγήτριες και Καθηγητές / Χανς Βέντε / Βιογραφικά στοιχεία
Από το 1934 έως το 1939, ο Χανς Βέντε δίδαξε στη ΓΣΑ Γερμανική Γλώσσα, Ιστορία και Φυσική Αγωγή. Θελήσαμε να σας αφηγηθούμε την ιστορία ενός εκπαιδευτικού, ο οποίος παραιτήθηκε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών, για να καταταγεί εθελοντής στη Βέρμαχτ, προτού εμπλακεί στην τρομοκρατική δράση των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στην Ελλάδα. Στο αρχείο του σχολείου μας εντοπίσαμε ελάχιστα στοιχεία για τον πρώην εκπαιδευτικό. Στα Χρονικά του 1996, την ετήσια έκδοση της Γερμανικής Σχολής Αθηνών, ανακαλύψαμε ένα εκτενές άρθρο μιας πρώην μαθήτριας του Βέντε, η οποία τον μνημονεύει ως εξαιρετικά δραστήριο και αγαπητό καθηγητή. Ωστόσο, καθώς το συγκεκριμένο δημοσίευμα δεν κάνει λόγο για τη δράση του Χανς Βέντε κατά την περίοδο 1941-1944 στην Ελλάδα, χρειάστηκε να αναζητήσουμε οι ίδιοι τα ίχνη του.
✎ Αγγελική-Μαρία Καραγιάννη, Ηλέκτρα Μαυρίδη, Αλεξάνδρα Ευθυμίου
Στερημένα παιδικά και εφηβικά χρόνια
Ο Χανς Βέντε γεννήθηκε το 1905 στη Σιλεσία. Στις παιδικές αναμνήσεις του συγκαταλέγεται η εντυπωσιακή παρέλαση του Αυτοκρατορικού Πρωσικού Στρατού, με επικεφαλής τον Κάιζερ Γουλιέλμο Β′, την οποία είδε με τα μάτια του σε ηλικία επτά χρονών. Ο Βέντε μεγάλωσε στο Μπρέσλαου, το σημερινό Βρότσλαβ της Πολωνίας, όπου και εκπαιδεύτηκε στο επάγγελμα του βιβλιοπώλη. Όπως πολλοί από τους συγκαιρινούς του, βίωσε τη δραματική ύφεση, την ανεργία και τη φτώχεια που ταλάνιζαν τη χώρα στα πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Παρ’ όλα αυτά, κατάφερε να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν , ανέλαβε πολιτική δράση και προσχώρησε στο Γερμανικό Λαϊκό Κόμμα, το οποίο εκπροσωπούσε τον εθνικοφιλελεύθερο δεξιό χώρο στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης.
Ο Χανς Βέντε με τους μαθητές της τάξης του (1934). Φωτογραφικό αρχείο Συλλόγου Αποφοίτων Γερμανικής Σχολής Αθηνών, ημερομηνία πρόσβασης: 1 Οκτωβρίου 2020.
Διορισμός στη ΓΣΑ
Μετά την κατάληψη της εξουσίας (Machtergreifung) από τον Χίτλερ, ο Βέντε υπέβαλε αίτηση διορισμού στη Γερμανική Σχολή Αθηνών και ανέλαβε τα εκπαιδευτικά του καθήκοντα το 1934. Αν και δεν είχε προσχωρήσει στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, κατά τη διάρκεια των σχολικών διακοπών επισκεπτόταν τακτικά τη Γερμανία, προκειμένου να εκπαιδευτεί από τη Βέρμαχτ σε έφεδρο αξιωματικό. Το 1936 παρακολούθησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Βερολίνο, ενώ δύο χρόνια αργότερα συμμετείχε στις εκδηλώσεις των Γερμανικών Αθλητικών Αγώνων (Deutsches Turnfest) στη γενέτειρά του, το Μπρέσλαου.
Γυμναστικές επιδείξεις 1936. Φωτογραφικό αρχείο Συλλόγου Αποφοίτων Γερμανικής Σχολής Αθηνών, ημερομηνία πρόσβασης: 1 Οκτωβρίου 2020.
Στρατιώτης της Βέρμαχτ στην Πολωνία και στη Σοβιετική Ένωση
Η εισβολή της Βέρμαχτ στην Πολωνία το 1939 πυροδότησε την έναρξη του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Χανς Βέντε επέστρεψε στη Γερμανία και συμμετείχε στην εκστρατεία κατά της Πολωνίας, υπηρετώντας «με υπερηφάνεια ως δεκανέας στις δυνάμεις της τρίτης γραμμής». Το 1941, πήρε μέρος και στην εισβολή εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά κατά την προέλαση της 6ης Στρατιάς στο Ομσκ προσβλήθηκε από διπλή πνευμονία. Ο ίδιος ήταν πεπεισμένος ότι, αν δεν αρρώσταινε, θα σκοτωνόταν στον πόλεμο.
«Ειδικός εντεταλμένος για τη δράση των συμμοριτών στην Ελλάδα»
Μετά την αποθεραπεία του σε στρατιωτικό νοσοκομείο της Βιέννης, και δεδομένου ότι γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα, ο Βέντε μετατέθηκε στην Ελλάδα και υπηρέτησε ως διερμηνέας στην Ανώτερη Διοίκηση της Ομάδας Στρατού Ε, με έδρα το Αρσακλή, το σημερινό Πανόραμα της Θεσσαλονίκης. Τον Απρίλιο του 1942, o Χανς Βέντε ανέλαβε «ειδικός εντεταλμένος για τη δράση των συμμοριτών στην Ελλάδα» στο τμήμα Ic/AO, την Υπηρεσία Αντικατασκοπείας του Τρίτου Επιτελικού Γραφείου. Αρμοδιότητά του ήταν να συλλέγει και να διαβιβάζει στη Βέρμαχτ πληροφορίες για τη δράση των ομάδων της Εθνικής Αντίστασης, όπως η στρατιωτική θέση και το έμψυχο δυναμικό, οι προγραμματισμένες επιχειρήσεις, ο οπλισμός κτλ. Οι εκθέσεις του Βέντε χρησίμευσαν στους Γερμανούς κατακτητές για την καταπολέμηση των αντιστασιακών ομάδων και την εξόντωση των υποτιθέμενων ή αποδεδειγμένων υποστηρικτών τους με την επιβολή αντιποίνων. Ο Βέντε ήταν γνωστός στην υπηρεσία του με το παρατσούκλι «γριά αλεπού». Προκειμένου να συντάσσει τις αναφορές του και να αποσπά πληροφορίες για τις ενέργειες του εχθρού, συμμετείχε ως διερμηνέας και σε ανακρίσεις αιχμαλώτων. Προϊστάμενός του ήταν ο τότε νεαρός Αυστριακός υπολοχαγός Κουρτ Βάλντχαϊμ. Αξίζει να σημειωθεί ότι, μετά τον πόλεμο και παρά το βεβαρυμένο του παρελθόν, ο Βάλντχαϊμ ακολούθησε λαμπρή σταδιοδρομία ως Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ και Πρόεδρος της Αυστριακής Δημοκρατίας. Ο Βέντε ήταν ενήμερος για τα «μέτρα εξιλασμού» τα οποία επέβαλλαν οι κατακτητές σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας.
Σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης
Στις 2 Απριλίου 1944, ο Χανς Βέντε στάλθηκε από την υπηρεσία του για πέντε ημέρες στην Αθήνα, με την αποστολή να σφυγμομετρήσει την κοινή γνώμη και να συντάξει μια έκθεση που θα επέτρεπε στη Βέρμαχτ να σχηματίσει μια αντιπροσωπευτική εικόνα για τα αισθήματα του αθηναϊκού πληθυσμού απέναντι στους Γερμανούς κατακτητές. Ο Βέντε εμφανίστηκε στην Αθήνα με πολιτικά και ήρθε σε επαφή με πρώην συναδέλφους του, μαθητές της ΓΣΑ και πληροφοριοδότες. Οι γνωστοί του τού μίλησαν για τις εμπειρίες τους στον πόλεμο και του εξέθεσαν τις απόψεις τους για την τρέχουσα κατάσταση.
Φυγή από την Ελλάδα
Τον Οκτώβριο του 1944, κατά την αποχώρηση της Βέρμαχτ από την Ελλάδα, ο Βέντε διέφυγε με τη μονάδα του στη Γερμανία, καταφέρνοντας να διασώσει και το εκτενές αρχειακό υλικό που είχε συντάξει ο ίδιος σχολαστικά. Για τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στη Βέρμαχτ, παρασημοφορήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1945 με τον Σταυρό Πολεμικής Ανδραγαθίας Α΄ Τάξεως.
Καμία μεταμέλεια μετά τον πόλεμο
Μετά τη λήξη του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βέντε επέστρεψε στον τομέα της σχολικής εκπαίδευσης. Παράλληλα, κατέβαλλε προσπάθειες να βρει αγοραστή για τις γραπτές αναφορές του, με σκοπό να αποκομίσει το μέγιστο δυνατό οικονομικό όφελος για τον ίδιο.
Μολονότι είχε τον «διακαή πόθο» να προσληφθεί και πάλι στη Γερμανική Σχολή Αθηνών, το αίτημά του απορρίφθηκε από το γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών, με την αιτιολογία ότι, όσοι εκπαιδευτικοί υπηρέτησαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του πολέμου, αποκλείονται από τον διορισμό τους στη ΓΣΑ.
Το 1988, o Βέντε κλήθηκε από τους βρετανικούς τηλεοπτικούς σταθμούς Thames και Channel 4, καθώς και από τον αμερικανικό καλωδιακό σταθμό HBO, στη συμβολική τηλεοπτική δίκη κατά του Κουρτ Βάλντχαϊμ και συνέβαλε με την κατάθεσή του στην «αθώωση» του κατηγορουμένου.
Σε όλη του τη ζωή, ο Χανς Βέντε δήλωνε ότι δεν είχε επίγνωση της ενοχής του, παρόλο που του ήταν ξεκάθαρο ότι με τις υπηρεσίες που προσέφερε στη Βέρμαχτ συνέβαλε στις ναζιστικές θηριωδίες εις βάρος του άμαχου ελληνικού πληθυσμού.
Πηγή: Όλες οι πληροφορίες μας για τον Χανς Βέντε προέρχονται από τον Hermann Frank Meyer, «Die Erinnerungen des Hans Wende↵. Von 1942 bis 1944, Sachbearbeiter für “Bandenangelegenheiten” in der “Führungsabteilung Ic” des Oberkommandos der Heeresgruppe E, Griechenland», στο: Thetis, Mannheimer Beiträge zur Klassischen Archäologie und Geschichte Griechenlands und Zyperns, τόμος 7, Μάνχαϊμ 2000
Ο Χανς Βέντε στην Αρχαία Ολυμπία το 1936. Φωτογραφικό αρχείο Συλλόγου Αποφοίτων Γερμανικής Σχολής Αθηνών, ημερομηνία πρόσβασης: 1 Οκτωβρίου 2020.
