Aρχική / Πρόσωπα/Πορτρέτα / Καθηγήτριες και Καθηγητές / Χέλμουτ Γκρόιλιχ / Έκθεση
Το 1941, όταν ο καθηγητής δρ Χέλμουτ Γκρόιλιχ αναλαμβάνει υπηρεσία στη ΓΣΑ, η Αθήνα μαστίζεται από την πείνα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1941-1942, ο φοβερός κατοχικός λιμός αφήνει πίσω του περισσότερους από 100.000 νεκρούς. Η ζωή στην Αθήνα έχει γίνει αφόρητη από τη φτώχεια και την ανέχεια. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο νεοφερμένος καθηγητής ψάχνει απεγνωσμένα να βρει σπίτι για τον ίδιο και την οικογένειά του. Εδώ θα μάθετε περισσότερα για την κατάσταση στην Αθήνα της Κατοχής.
✎ Αλίκη Πορτοσάλτε, Αλεξάνδρα-Ηλιάνα Δημητριάδη, Ηλέκτρα Μαυρίδη
Έκθεση σχετικά με την εμπειρία που αποκόμισα κατά την αναζήτηση κατοικίας τον χειμώνα του 1941-1942
Κατά τον πρώτο καιρό της διαμονής μου στην Αθήνα, οι προσπάθειές μου για εξεύρεση στέγης κινήθηκαν σε δύο κατευθύνσεις:
α) Εύρεση επιπλωμένου δωματίου,
β) Αναζήτηση κατοικίας, κατάλληλης για την οικογένειά μου.
Αναζήτηση κατοικίας
1) Η Υπηρεσία Στέγασης του Φρουραρχείου Αθηνών (Kommandatur) έθεσε στη διάθεσή μου έναν κατάλογο με διευθύνσεις καταλυμάτων, τα οποία είχαν επιταχθεί για λογαριασμό της Βέρμαχτ. Από τα τουλάχιστον δεκαπέντε δωμάτια που είδα, κανένα δεν ήταν κατάλληλο για τις ανάγκες μου. Η επίπλωση ήταν είτε στοιχειώδης είτε εξαιρετικά ανεπαρκής, εν πάση περιπτώσει έλειπαν ακόμα και τα απαραίτητα, όπως ντουλάπα, γραφείο, ένα πορτατίφ και άλλα πολλά. Επίσης, τα δωμάτια δεν διέθεταν μαγειρική εστία, πράγμα απαραίτητο υπό τις τρέχουσες δυσκολίες στον επισιτισμό. Δεδομένου ότι ο κ. εφημέριος είχε την ευγενή καλοσύνη να μου προσφέρει κατάλυμα στην εστία για τις αδελφές νοσοκόμες, από τον Φεβρουάριο του 1942 διέκοψα την αναζήτηση προς εύρεση δωματίου.
Σελίδα 1
Κατά την αναζήτηση κατοικίας για την οικογένειά μου, αποκόμισα την εξής εμπειρία:
α) Δεν υπάρχουν ξενοίκιαστα διαμερίσματα σε αθηναϊκές συνοικίες που να επιτρέπουν τη μετακίνησή μου από και προς το σχολείο, λαμβανομένων υπ’ όψιν και των κυκλοφοριακών προβλημάτων στην πόλη. Για παράδειγμα, στη συνοικία του Κολωνακίου όλα τα ξενοίκιαστα δωμάτια και διαμερίσματα έχουν δεσμευτεί από την Περιφερειακή Διοίκηση της Λουφτβάφε.
β) Δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά για διάθεση ακινήτων.
γ) Τα ελάχιστα άδεια διαμερίσματα νοικιάζονται στα κρυφά από μεσάζοντες, ασφαλώς έναντι αντιστοίχως υψηλής προμήθειας για τον μεσίτη.
δ) Η Υπηρεσία Στέγασης του Φρουραρχείου Αθηνών δηλώνει αναρμόδια να εξασφαλίσει στέγη για μη στρατευμένους πολίτες.
ε) Η συνδρομή της γερμανικής πρεσβείας αποδείχθηκε ανεπαρκής, δεδομένου ότι η υπηρεσία δεν είχε να μου προτείνει κάποιο διαμέρισμα. Απλώς μου δόθηκε η συμβουλή να κοιτάξω για κάποιο κατοικημένο σπίτι και να υποβάλω αίτηση για την επίταξή του από τη Βέρμαχτ. Ωστόσο, η υπόδειξη της πρεσβείας δεν είχε αντίκρισμα, αφού καμία υπηρεσία δεν δέχτηκε να εκδώσει εξουσιοδότηση που θα μου κατοχύρωνε το δικαίωμα να δω κάποιο σπίτι, με σκοπό την επίταξή του.
στ) Κατά τους τελευταίους μήνες αποδείχθηκε ότι οι ολοένα και μεγαλύτερες δυσκολίες στον επισιτισμό δεν μου επιτρέπουν να φέρω την οικογένειά μου στην Αθήνα. Επομένως, έπαψα να ψάχνω για σπίτι.
Το συμπέρασμα του Γκρόιλιχ
Κρίνω σκόπιμο να υπάρξει συνεργασία μεταξύ του Κόμματος, της Βέρμαχτ και της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα, προκειμένου να διαπιστωθούν οι ανάγκες στέγασης για τους υπαλλήλους των οργανισμών του γερμανικού δημοσίου και να παραχωρηθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός κατοικιών στη Γερμανική Σχολή. Ο απλός πολίτης, ο οποίος ως νεοφερμένος δεν έχει επαφές με Έλληνες, είναι αδύνατον να επιτύχει τον στόχο του χωρίς τη συνδρομή των αρμόδιων Αρχών. Δεδομένου ότι η στρατηγική σημασία της Γερμανικής Σχολής είναι και επισήμως αναγνωρισμένη, θεωρώ ότι οι ανάγκες στέγασης των δημόσιων λειτουργών θα έπρεπε να τεθούν σε ισότιμη βάση με εκείνες της Βέρμαχτ.
Δρ Χέλμουτ Γκρόιλιχ
Καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Επιτάξεις κατοικιών από τη Βέρμαχτ. Φωτογραφικό αρχείο Βύρωνα Μήτου
Το στεγαστικό πρόβλημα και οι ελλείψεις σε στοιχειώδη έπιπλα ήταν γνωστά στη διεύθυνση της Γερμανικής Σχολής Αθηνών. Τόσο στα πρακτικά των συνεδριάσεων του συλλόγου διδασκόντων όσο και στο βιβλίο ανακοινώσεων του διδακτικού προσωπικού βρίσκουμε αρκετές καταχωρίσεις οι οποίες αποδεικνύουν ότι το σχολείο προσπαθούσε να συνδράμει τους Γερμανούς εκπαιδευτικούς. Έλλειψη σε κατοικίες υπήρχε μεν και πριν από την εισβολή της Βέρμαχτ στην Ελλάδα, αλλά το πρόβλημα οξύνθηκε εξαιτίας της γερμανικής κατοχής. Δεδομένου ότι η Βέρμαχτ δεν είχε στην Αθήνα στρατόπεδα, για να στεγάσει τους στρατιώτες της, φρόντιζε να τους «τακτοποιεί» σε σπίτια Ελλήνων πολιτών, και μάλιστα επιτάσσοντας εκατοντάδες κατοικίες, χωρίς να νοιάζεται για τα προσχήματα. Όπως γράφει ο Χέλμουτ Γκρόιλιχ, η Υπηρεσία Στέγασης της Κομαντατούρας ήταν αρμόδια μόνο για την εξασφάλιση στέγης στο στράτευμα. Μεταξύ άλλων, η συγκεκριμένη πρακτική επιβεβαιώνεται και από μια ιστορική φωτογραφία τραβηγμένη από έναν πρώην Γερμανό στρατιώτη της Βέρμαχτ στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται σήμερα στη συλλογή του γνωστού συλλέκτη Βύρωνα Μήτου. Στη συνέχεια, παραθέτουμε δύο αποσπάσματα από το βιβλίο ανακοινώσεων του διδακτικού προσωπικού της ΓΣΑ (1939-1942), τα οποία μαρτυρούν τις προσπάθειες της σχολικής διεύθυνσης να συνδράμει τους Γερμανούς εκπαιδευτικούς να βρουν σπίτι και να το επιπλώσουν.
Καταχώριση της 2ας Ιουνίου 1941 στο βιβλίο ανακοινώσεων του διδακτικού προσωπικού της ΓΣΑ (1939-1942)
Θέμα: Οικιακός εξοπλισμός
- Ο οικιακός εξοπλισμός που ανήκει στο σχολείο παρακαλώ να επιστραφεί ή να δοθεί για φύλαξη πριν από την έναρξη των θερινών διακοπών. Επίσης, μπορεί να παραμείνει στο διαμέρισμα, με ευθύνη του συναγωνιστή που αφήνει το σπίτι. Για την επιστροφή ή τη φύλαξη του εξοπλισμού θα συντάσσεται σχετικό έγγραφο και θα υπογράφεται από τον χρήστη και από τον συναγωνιστή Χάικελε. Παρακαλώ τον συναγωνιστή Χάικελε να ρυθμίσει τις λεπτομέρειες και να προσκομίσει όλα τα αποδεικτικά. (Ο συναγωνιστής Χάικελε παρακαλείται να παραδώσει προσωρινά στον συναγωνιστή Βολφ τις υπάρχουσες καταστάσεις απογραφής, πριν από την αναχώρησή του.)
- Ο οικιακός εξοπλισμός του σχολείου θα αναδιανεμηθεί μετά την έναρξη της επόμενης σχολικής χρονιάς, ήτοι τον Σεπτέμβριο ή στις αρχές Οκτωβρίου, με κριτήριο τις ανάγκες των συναδέλφων (συμπεριλαμβανομένων και των νεοαφιχθέντων). Στο μέτρο του δυνατού, όσοι από τους συναγωνιστές χρησιμοποιούν έπιπλα από το απόθεμα του σχολείου μας, μπορούν να τα κρατήσουν, χωρίς όμως να εγείρουν αξίωση κυριότητας επ’ αυτών. Κατά την αναδιανομή του εξοπλισμού, προτεραιότητα έχουν οι νεοαφιχθέντες, προπάντων όσοι είναι παντρεμένοι.
2 Ιουνίου 1939, υπογραφή: Ρομαίν
Σελίδα 1
Καταχώριση της 22ας Νοεμβρίου 1941 στο βιβλίο ανακοινώσεων του διδακτικού προσωπικού της ΓΣΑ (1939-1942)
Θέμα: Εξεύρεση κατοικίας
Ο βαρόνος Φον Σραίντερ από την πρεσβεία του Ράιχ με παρακάλεσε να τον κρατώ ενήμερο για τις εξελίξεις στο ζήτημα της εξεύρεσης κατοικίας από την Υπηρεσία Στέγασης. Παρακαλώ τους συναγωνιστές οι οποίοι δεν έχουν ακόμα τακτοποιηθεί να με ενημερώσουν πάραυτα, μόλις λυθεί το πρόβλημα της στέγασής τους.
22 Νοεμβρίου 1941, υπογραφή: Ρομαίν
Σελίδα 2
