Αρχική / Πρόσωπα/Πορτρέτα / Μαθήτριες και Μαθητές / Νεφέλη / Τροφή για σκέψη
Κατά την άποψη της ομάδας μας, η μαθήτρια Νεφέλη ήταν μια άκρως αντιφατική προσωπικότητα. Από τη μια εξυμνεί το μονοπρόσωπο κράτος του Φύρερ, από την άλλη εκφράζει «ύποπτες» φεμινιστικές ιδέες, μοιάζοντας έτσι να παραπαίει ανάμεσα στην υποταγή και στην εξέγερση. Στη συνέχεια, καταθέτουμε τους προβληματισμούς και τις σκέψεις μας γι’ αυτή την ενδιαφέρουσα προσωπικότητα.
✎ Ηλέκτρα Μαυρίδη, Αλίκη Πορτοσάλτε, Αλεξάνδρα-Ηλιάνα Δημητριάδη
Η περίπτωση «Νεφέλη» – Μια μαθήτρια ανάμεσα στην υποταγή και στην εξέγερση
Από την έκθεση της Νεφέλης για τις απολυτήριες εξετάσεις, με θέμα «Χρειάζεται το κράτος μια αριστοκρατία;», γίνεται φανερό ότι η μαθήτρια εγκρίνει την εγκαθίδρυση και τη λειτουργία του ολοκληρωτικού κράτους με απόλυτο άρχοντα τον Φύρερ. Στην έκθεσή της, δανείζεται όρους από το λεξιλόγιο του ναζισμού («επίλεκτη τάξη ευγενών») και εκφράζεται με θετικά λόγια για τα μέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος. Ο Φύρερ και οι ανώτεροι αξιωματούχοι του NSDAP παρουσιάζονται ως «άριστοι» και ως υποστηρικτές του λαού, οι οποίοι εργάζονται για το καλό της Γερμανίας. Για την εργασία της, η μαθήτρια έπιασε μετά βίας τη βάση («επαρκώς»), παρά τις συνολικά καλές γλωσσικές επιδόσεις της. Στο τελευταίο μέρος της έκθεσης υπογραμμίζει ότι «ως γυναίκα που αγωνίζεται για τη χειραφέτηση του γυναικείου φύλου» θα ήθελε να δει και γυναίκες σε ηγετικές θέσεις της πολιτικής ζωής. Επόμενο είναι να οδηγηθούμε στο εύλογο συμπέρασμα ότι η χαμηλή βαθμολογία της οφείλεται στη χειραφετημένη στάση της, μια στάση ανάρμοστη στα μάτια του ναζιστικού καθεστώτος, δεδομένου ότι η μαθήτρια διατυπώνει μια άποψη προκλητική για τη συγκεκριμένη εποχή, απαιτώντας την ίση μεταχείριση της γυναίκας και του άντρα στο μονοπρόσωπο κράτος του Φύρερ. Στο σημείο αυτό, κρίνουμε σκόπιμο να επισημάνουμε ότι η γυναίκα στη ναζιστική Γερμανία είχε αξία μόνο ως μητέρα, και μάλιστα χαρακτηριζόταν «μηχανή τεκνοποίησης».
Ανακεφαλαιώνοντας, μπορούμε να συγκρατήσουμε ότι το 1944 η διεύθυνση του σχολείου απαιτούσε από τους μαθητές και τις μαθήτριες να εκφέρουν θετική άποψη για τη ναζιστική Γερμανία και τον Φύρερ. Οποιαδήποτε άποψη δεν συμβάδιζε με τη ναζιστική ιδεολογία, αντιμετωπιζόταν ως εσφαλμένη, με αποτέλεσμα οι μαθητές να τιμωρούνται με αφαίρεση βαθμών και να μειώνεται η συνολική βαθμολογία τους.
Στην έκθεση αξιολόγησης της Νεφέλης αποτυπώνονται ξεκάθαρα οι απαιτήσεις που είχε το σχολείο από τους μαθητές του. Για παράδειγμα, η μαθήτρια επιβραβεύεται ως «καλή συναγωνίστρια», μια προσφώνηση χαρακτηριστική στο ναζιστικό κράτος. Οι καθηγητές αξιολογούν θετικά το γεγονός ότι «σπάνια εκδηλώνει τα συναισθήματά της» και ότι είναι ιδιαίτερα επιμελής. Ωστόσο, έχει προβλήματα με τους καθηγητές, επειδή δεν ανταποκρίνεται στο γυναικείο πρότυπο του εθνικοσοσιαλισμού.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στο βιογραφικό της σημείωμα η Νεφέλη δεν αναφέρεται ποτέ στα γεγονότα του πολέμου. Πολύ πιθανό να μην τολμούσε να εκφέρει άποψη, επειδή φοβόταν ότι η διεύθυνση θα την απέκλεισε από τη συμμετοχή της στις απολυτήριες εξετάσεις. Από την άλλη, δεν είναι απίθανο να θεωρούσε ασήμαντα τα γεγονότα του πολέμου, καθώς αυτά δεν επηρέαζαν την καθημερινότητά της. Μόνο μία φορά αναφέρεται στον πόλεμο, γράφοντας πως «ύστερα ήρθε και ο πόλεμος να σπάσει την καθημερινή σχολική ρουτίνα». Όπως όλα τα ελληνικά σχολεία, κατά το σχολικό έτος 1940-1941 η ΓΣΑ είχε κλείσει για οκτώ μήνες εξαιτίας του Ελληνοϊταλικού πολέμου και ξανάνοιξε λίγες ημέρες μετά την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στη χώρα.
«Ύστερα ήρθε και ο πόλεμος να σπάσει την καθημερινή σχολική ρουτίνα».
Όταν σε μια συνεδρίαση της ομάδας μας διαβάσαμε αυτό το απόσπασμα, δεν πιστεύαμε στα μάτια μας! Ως Ελληνίδες και Έλληνες, δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε πώς ήταν δυνατόν να γράφει κάτι τέτοιο μια Ελληνίδα, όπως η Νεφέλη. Αντί να αναφερθεί έστω και επιγραμματικά στην είσοδο της Βέρμαχτ στην πρωτεύουσα της πατρίδας της, αρκείται απλώς να σχολιάσει ότι ο πόλεμος ήταν μια ανάπαυλα από τη σχολική καθημερινότητα. Δεν γράφει λέξη για τους Έλληνες στρατιώτες που πολέμησαν το 1940 στα βουνά της Αλβανίας και έπεσαν στο πεδίο της μάχης για τη λευτεριά της πατρίδας μας. Ακόμα και αν το αποσιωπά από φόβο ότι δεν θα γίνει δεκτή στις απολυτήριες εξετάσεις ή από αδιαφορία για τα δεινά της πατρίδας της, θεωρούμε μια τέτοια θέση ψυχρή, απαράδεκτη και πάνω απ’ όλα ανάλγητη και απάνθρωπη.
