Αρχική / Η ιστορία συγκινεί / 17 χρόνια μαθητικές συναντήσεις / 15 Φεβρουαρίου 2018 Κολαστήρια της γερμανικής κατοχής 1941-1944
15 Φεβρουαρίου 2018
Κολαστήρια της γερμανικής κατοχής 1941-1944
Με οδηγό την εφαρμογή «Γερμανικά ίχνη» του Ινστιτούτου Γκαίτε στα κινητά μας, επισκεφθήκαμε χώρους ιστορικής μνήμης από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Αθήνα (1941-1944). Ακολουθώντας τα ιστορικά ίχνη, περιηγηθήκαμε στο κέντρο της πόλης. Το ταξίδι μας στον χρόνο κορυφώθηκε με την επίσκεψη στο κτίριο της οδού Κοραή 4, όπου βρισκόταν το γερμανικό Φρουραρχείο, πιο γνωστό ως Κομαντατούρα. Ακολουθεί μια παρουσίαση από τους μαθητές και τις μαθήτριες της 10ης τάξης.
✎ Μαθητές και μαθήτριες της 10ης τάξης
Ακολουθώντας τα ίχνη της γερμανικής κατοχής (1941-1944)
Ακολουθώντας τα ιστορικά ίχνη, ταξιδέψαμε στο παρελθόν της Αθήνας πριν από 74 χρόνια, με σκοπό να αναζητήσουμε τους χώρους ιστορικής μνήμης από τα χρόνια της Κατοχής. Με την εφαρμογή του Ινστιτούτου Γκαίτε στα κινητά μας, βρεθήκαμε με τα παιδιά από το Λύκειο Διστόμου στην καρδιά της Αθήνας. Προορισμός μας δεν ήταν τα μεγαλειώδη αρχαία μνημεία της πόλης, αλλά τα σκηνικά του τρόμου και της φρίκης. Αν και σήμερα είναι σχεδόν ξεχασμένα και περνούν μάλλον απαρατήρητα από τα μάτια του ανυποψίαστου διαβάτη, αποτελούν αδιάσειστη μαρτυρία για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής. Ακολουθώντας τη διαδρομή που είχαμε χαράξει κατά τη διάρκεια του μαθήματος, περιηγηθήκαμε στις οδούς Σταδίου, Πανεπιστημίου και Μέρλιν, όπου βρίσκονταν άλλοτε οι κεντρικές υπηρεσίες της Βέρμαχτ, το Γερμανικό Στρατοδικείο, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, η Κομαντατούρα και το αρχηγείο των Ες Ες και της Γκεστάπο. Πίσω από τις αριστοκρατικές και κομψές προσόψεις των αθηναϊκών αρχοντικών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, στεγάζονταν τα διοικητήρια και τα κέντρα σχεδιασμού και εφαρμογής του απάνθρωπου κατοχικού καθεστώτος.
Χαράγματα και σχέδια κρατουμένων στα υπόγεια κρατητήρια της οδού Κοραή 4. Φωτογραφία της Άννας Μαρίας Δρουμπούκη, ιστότοπος «Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα»↵
Ο χώρος ιστορικής μνήμης στην οδό Κοραή 4
Ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της Κατοχής βρίσκεται στην οδό Κοραή 4, πιο γνωστό ως Κομαντατούρα, με τα υπόγεια κρατητήρια των ναζί. Σήμερα, η πινακίδα πάνω από την είσοδο του χώρου ιστορικής μνήμης περνά σχεδόν απαρατήρητη, κρυμμένη δίπλα σε πολυσύχναστες καφετέριες, φαστφουντάδικα και στον κινηματογράφο Άστυ.
Το μέγαρο της Εθνικής Ασφαλιστικής επιτάχθηκε από τη Βέρμαχτ το 1941, λίγες μέρες μετά την κατάληψη της Αθήνας. Τα υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια, έξι μέτρα κάτω από τη γη, μετατράπηκαν σε κρατητήρια, όπου ανακρίθηκαν, βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν αμέτρητοι Έλληνες πατριώτες. Ο ακριβής αριθμός των κρατουμένων είναι πλέον αδύνατον να εξακριβωθεί, αν και οι πολυάριθμες εγχάρακτες επιγραφές και τα αναρίθμητα πρόχειρα σχέδια στους τοίχους των κελιών μαρτυρούν ότι εδώ κρατήθηκαν και υπέστησαν ανείπωτα βασανιστήρια χιλιάδες άνθρωποι.
Χαράγματα και σχέδια κρατουμένων στα υπόγεια κρατητήρια της οδού Κοραή 4. Φωτογραφία της Άννας Μαρίας Δρουμπούκη, ιστότοπος «Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα»↵
Οι κρατούμενοι της Κομαντατούρας
Στα χρόνια της Κατοχής, το μέγαρο της οδού Κοραή 4 στέγασε υπηρεσίες της αστυνομίας, καθώς και τα γραφεία και τα ανακριτήρια της Κομαντατούρας, του γερμανικού φρουραρχείου της Αθήνας. Τα κρατητήρια λειτουργούσαν κυρίως ως κέντρο μεταγωγών, απ’ όπου οι κρατούμενοι οδηγούνταν κατόπιν στις φυλακές Αβέρωφ, στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, στο Γερμανικό Στρατοδικείο ή στο εκτελεστικό απόσπασμα. Τα πολυάριθμα σκίτσα στους τοίχους μιλούν από μόνα τους για τις συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στην Αθήνα.
Αμέτρητοι Αθηναίοι πολίτες κρατήθηκαν εδώ αυθαίρετα, ακόμα και για ασήμαντα παραπτώματα. Όπως γράφει χαρακτηριστικά στον τοίχο ενός κελιού ο τότε κρατούμενος Κωνσταντίνος Κομπενάς, «μας έπιασαν οι Γερμανοί, διότι είμεθα αναρριχώμενοι επί των θυρών των τραμ της ΗΕΜ [Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών]. Εδώ είμεθα 80 κρατηθέντες επί 24ωρο, 20/7/44». Άλλες επιγραφές μαρτυρούν την αγωνία και την αβεβαιότητα των κρατουμένων, οι οποίοι δεν γνώριζαν ποια τύχη τούς επιφύλασσε η Γκεστάπο. Ο νεότερος σε ηλικία κρατούμενος ήταν μόλις δεκατεσσάρων ετών, δηλαδή παιδί ακόμα.
Μαθητική συνάντηση ΓΣΑ και ΓΕΛ Διστόμου, 2018
Οι εντυπώσεις μας από την επίσκεψη
Κατά την περιήγησή μας στις υπόγειες αίθουσες, διαβάσαμε προσεκτικά τα χαράγματα στους τοίχους. Σε μερικές από τις επιγραφές σταθήκαμε περισσότερη ώρα, ταραγμένοι και συγκλονισμένοι από τα αγωνιώδη μηνύματα.
Η επίσκεψη στον χώρο ιστορικής μνήμης της οδού Κοραή υπήρξε σημαντική εμπειρία για όλους μας. Για να θυμηθούμε τα λόγια του Βόλφγκανγκ Τίρζε, πρώην προέδρου του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου της Γερμανίας και μέλους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD), «η πολιτική και ιστορική εκπαίδευση κάθε ηλικιακής ομάδας οφείλει να περιλαμβάνει επισκέψεις σε αυθεντικούς τόπους κτηνωδίας και ρατσισμού». Κατά τη γνώμη μας, τέτοιου είδους επισκέψεις συμβάλλουν καθοριστικά στην ιστορική αναμέτρηση με τη ναζιστική περίοδο και τις εγκληματικές δομές του χιτλερικού καθεστώτος. Υπό αυτή την έννοια, αποτελούν αναπόσπαστο συμπλήρωμα του σχολικού μαθήματος, προκειμένου να γίνουν περισσότερο κατανοητά όσα ενίοτε περιγράφονται με πολύπλοκο, ψυχρό και αποστασιοποιημένο τρόπο στα βιβλία της Ιστορίας.
