LOGO2

Ενώ η δεσποινίς Φον Χάουφ δίδασκε από το 1934 έως το 1939 στη Γερμανική Σχολή Αθηνών, ο Χίτλερ εδραίωσε την εξουσία του, καταλύοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου, εξαλείφοντας διαδοχικά τους αντιφρονούντες και τους πολιτικούς αντιπάλους του, και εξαπολύοντας ανελέητους διωγμούς ενάντια στους «φυλετικά κατώτερους» Εβραίους πολίτες, με σκοπό την υφαρπαγή της περιουσίας τους, τον δημόσιο εξευτελισμό τους, τον αποκλεισμό τους από τη δημόσια σφαίρα, τη στέρηση των δικαιωμάτων τους και, τέλος, τον εκτοπισμό και τη θανάτωσή τους. Η καθημερινή άσκηση της νομιμοποιημένης κρατικής βίας εις βάρος αντιφρονούντων και αποκλεισμένων ομάδων συνάντησε αμελητέα αντίσταση, ενώ η αλληλεγγύη προς τα θύματα του ναζιστικού καθεστώτος ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη. Πολύ σύντομα, ο γερμανικός λαός ευθυγραμμίστηκε με τις ιδέες του Φύρερ, όπως άλλωστε και η δεσποινίς Φον Χάουφ. Ως φανατική εθνικοσοσιαλίστρια, ήρθε σε σύγκρουση με τη συνείδησή της μόνο, όταν η ζωή της σώθηκε χάρη στη σωτήρια παρέμβαση ενός Εβραίου γιατρού.

Η συγκλονιστική «περίπτωση Φον Χάουφ» προκάλεσε ζωηρή συζήτηση στους κόλπους της ομάδας μας και γέννησε σε όλους μας μια σειρά από ερωτήματα. Για παράδειγμα, πώς εξηγείται ότι ακόμα και μορφωμένοι άνθρωποι, όπως η δεσποινίς Φον Χάουφ, που είχαν να επιτελέσουν εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό έργο, κατέληξαν να υποστηρίζουν την απάνθρωπη ιδεολογία του ναζισμού; Τι επιπτώσεις είχαν αυτές οι ιδέες στις επαγγελματικές και διαπροσωπικές σχέσεις με τους  συναδέλφους τους στη ΓΣΑ; Στον ακόλουθο μυθοπλαστικό διάλογο, θελήσαμε να αναπαραστήσουμε τη σχολική ατμόσφαιρα της εποχής και να φανταστούμε τι αντίκτυπο μπορεί να είχε στο διδακτικό προσωπικό η περίπτωση της Ελίζαμπετ φον Χάουφ.

✎  Αλεξάνδρα-Ηλιάνα Δημητριάδη, Αλέξιος Τσακαλάκος

Ένας μυθοπλαστικός διάλογος από τον Δεκέμβριο του 1939

Πρόλογος: Μια δεκεμβριάτικη Παρασκευή του 1939, ο σύλλογος διδασκόντων της ΓΣΑ συνεδριάζει για τελευταία φορά, πριν από τις διακοπές των Χριστουγέννων. Όταν σηκώνεται να μιλήσει ο διευθυντής του σχολείου, η ανησυχία στην αίθουσα είναι διάχυτη. Ο διευθυντής ενημερώνει τους καθηγητές για την ξαφνική απόλυση της συναγωνίστριας Ελίζαμπετ Φον Χάουφ και ασκεί έντονη κριτική στο άτομό της.

Άλφρεντ Ρομαίν (διευθυντής της ΓΣΑ): Συναγωνιστές και συναγωνίστριες, όπως θα έχετε ήδη αντιληφθεί, η δεσποινίς Φον Χάουφ δεν εργάζεται πλέον στη Γερμανική Σχολή Αθηνών.

(Ο συναγωνιστής Γεργκ Βάσερμαν*, στενός φίλος της Ελίζαμπετ, σφίγγει τη γροθιά του οργισμένος. Βλέποντας την αντίδρασή του, ο διπλανός του, ο δρ Μίκα Σούστερ*, διευθυντής των τριών πρώτων τάξεων του γυμνασίου, του ρίχνει ένα αυστηρό βλέμμα.)

Άλφρεντ Ρομαίν: Έχω παρατηρήσει ότι αρκετοί συναγωνιστές αναρωτιούνται γιατί πήρα αυτή την απόφαση. Ομολογουμένως, ήταν μια από τις πιο δύσκολες αποφάσεις σε όλη μου την καριέρα ως διευθυντής αυτού του σχολείου. Εντούτοις, σας διαβεβαιώνω ότι η απόλυση της δεσποινίδας Φον Χάουφ ήταν απολύτως επιβεβλημένη προς όφελος του σχολείου μας. Κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας της, δεν έπαψε να επιδεικνύει αντιπατριωτική στάση και αντικομματική συμπεριφορά. Εκτός από τη σωματική της ασθένεια, ήταν και ψυχικά διαταραγμένη, κάτι που κατέστη πασιφανές, όταν εκδήλωσε ένα επικίνδυνο μίσος για το πρόσωπό μου, φθάνοντας μάλιστα σε σημείο να εξαπολύσει εναντίον μου μια σειρά γραπτών επιθέσεων, οι οποίες ξεπερνούσαν κατά πολύ τα απλά παράπονα. Η τακτική της δεν ήταν απλώς ανάρμοστη και προκλητική, αλλά και διαποτισμένη από μια μάλλον παθολογικής φύσεως αδικαιολόγητη μεμψιμοιρία και παράλογη ισχυρογνωμοσύνη. Για τους παραπάνω λόγους, ήμουν υποχρεωμένος να την απολύσω.

(Ορισμένοι καθηγητές δηλώνουν τη συγκατάθεσή τους με ζωηρά χειροκροτήματα, τα οποία αντηχούν στην αίθουσα. Ο Γεργκ Βάσερμαν μένει σιωπηλός, βυθισμένος στις σκέψεις του για την Ελίζαμπετ.)

Μετά τη λήξη της συνεδρίασης, ο Γεργκ Βάσερμαν και ο Μίκα Σούστερ συναντιούνται τυχαία στο γραφείο των καθηγητών και συζητούν για το συμβάν.

Συναγωνιστής Σούστερ: Γεργκ, μου φαίνεσαι κάπως εκνευρισμένος…

Συναγωνιστής Βάσερμαν: Χμ… (Κουνάει το κεφάλι μοιρολατρικά.) Βρίσκω κάπως άδικη την απόφαση του διευθυντή να απολύσει την Ελίζαμπετ.

Συναγωνιστής Σούστερ: Άδικη; Δεν νομίζεις ότι έδωσε αρκετά ξεκάθαρες εξηγήσεις;

Συναγωνιστής Βάσερμαν: Ναι, δεν αντιλέγω, αλλά η κρίση του μου φάνηκε κάπως μονόπλευρη. Η Ελίζαμπετ δεν ήταν ψυχικά ασταθής. Πρόσφατα έχασε την αδερφή της, ενώ διαγνώστηκε και με οξεία σκωληκοειδίτιδα, που λίγο έλειψε να της στοιχίσει τη ζωή. Ο καθένας στη θέση της θα είχε παρόμοια αντίδραση.

Συναγωνιστής Σούστερ: Ως εκπαιδευτικός και εκπρόσωπος του γερμανικού έθνους είχε χρέος να φέρεται με περισσότερο σεβασμό, να έχει πιο γερό ψυχισμό και να αποτελεί εν γένει καλύτερο πρότυπο για το γερμανικό έθνος.

Συναγωνιστής Βάσερμαν: Δεν είναι αλήθεια! Ήταν πάντοτε καλό πρότυπο. Απλώς αρρώστησε και δεν μπορούσε να ανταποκριθεί πια στα καθήκοντά της, καθώς ήταν αναγκασμένη να απουσιάζει συχνά από το σχολείο. Αν το Κόμμα τής είχε δώσει εγκαίρως τα χρήματα για την εγχείρηση, η Ελίζαμπετ θα ήταν το τέλειο πρότυπο.

Συναγωνιστής Σούστερ: Ξέρεις πολύ καλά γιατί το Κόμμα δεν μπορούσε να της δώσει τα χρήματα.

Συναγωνιστής Βάσερμαν: Όχι, δεν το ξέρω!

Συναγωνιστής Σούστερ: Μην παριστάνεις τον ανήξερο! Είναι ντροπή να πηγαίνεις σε Εβραίο γιατρό! Η αλήθεια είναι ότι ήξερε πολύ καλά πως κάτι τέτοιο ήταν αντίθετο με τη γραμμή του Κόμματος.

Συναγωνιστής Βάσερμαν: Μα είναι ο καλύτερος γιατρός σε ολόκληρη την Αθήνα. Ακόμα και ο Ρομαίν το παραδέχτηκε, κατά τα λεγόμενα της Ελίζαμπετ.

Συναγωνιστής Σούστερ: Μην πιστεύεις όποια ανοησία σού σερβίρει ο ένας και ο άλλος, πόσο μάλλον, όταν προέρχεται από τα χείλη μιας γυναίκας σαν τη Χάουφ.

(Ο Βάσερμαν σωπαίνει οργισμένος.)

Συναγωνιστής Σούστερ: Τι δεν καταλαβαίνεις; Ήθελε να δώσει τα λεφτά μας σ’ έναν Εβραίο – έναν υπάνθρωπο!

Συναγωνιστής Βάσερμαν: Μα έπρεπε να εγχειριστεί επειγόντως! Δεν έχεις ιδέα πόσο υπέφερε από την αρρώστια της… Και σαν να μην έφταναν όλα τ’ άλλα, στο τέλος ανέλαβε η ίδια όλα τα έξοδα.

Συναγωνιστής Σούστερ: Αυτό δεν δικαιολογεί τη στάση της απέναντι στο Κόμμα και στο σχολείο! Εκτός αυτού, ο ίδιος ο Ρομαίν μου είπε ότι είναι προκατειλημμένη εναντίον των Ελλήνων… Και ξέρεις καλά ότι ο διευθυντής μας δεν θα έλεγε ποτέ ψέματα.

Συναγωνιστής Βάσερμαν: Τι να πω;… Προσωπικά, δεν παρατήρησα ποτέ κάτι τέτοιο. Το μόνο που ξέρω είναι ότι οι φρικτοί πόνοι δεν της επέτρεψαν να παρευρεθεί στη χοροεσπερίδα με τους Έλληνες συναδέλφους.

Συναγωνιστής Σούστερ: Αυτή είναι η μισή αλήθεια. Από τη μια βάζει τα δυνατά της να αντέξει τους πόνους κατά τη διάρκεια του μαθήματος, από την άλλη κωλύεται ξαφνικά, όταν είναι να συναντηθεί με τους Έλληνες συναδέλφους της. Δεν σου φαίνεται παράξενο; Με την απουσία της έδειξε ξεκάθαρα τι γνώμη έχει για τους Έλληνες.

Συναγωνιστής Βάσερμαν (διστακτικά): Επίτρεψέ μου να το βλέπω διαφορετικά… Το ζήτημα δεν είναι τόσο απλό…

Συναγωνιστής Σούστερ: Γεργκ! Εξακολουθείς να είσαι πιστός στο Κόμμα, έτσι δεν είναι; Μήπως να αρχίσω να ανησυχώ;

Συναγωνιστής Βάσερμαν (αμήχανα): Όχι, βέβαια, είμαστε συναγωνιστές. Το μόνο που λέω ότι χρειάζεται να εξετάσει κανείς το ζήτημα απ’ όλες τις πλευρές.

Συναγωνιστής Σούστερ: Καλώς! Ελπίζω να έλυσα όλες σου τις απορίες. Και… φρόντισε να μην επαναληφθεί κάτι τέτοιο.

Συναγωνιστής Βάσερμαν (χαμηλόφωνα): Έννοια σου, ούτε συζήτηση…

(Ο Σούστερ χτυπά φιλικά στον ώμο τον Βάσερμαν και βγαίνει από το γραφείο των καθηγητών. Ο Βάσερμαν μένει μόνος, ανάβει τσιγάρο και κάθεται με αργές κινήσεις σε μια παγερή μεταλλική καρέκλα.)

* Πρόκειται για φανταστικά πρόσωπα.

Γερμανική Σχολή Αθηνών

Δημοκρίτου 6 & Γερμανικής Σχολής Αθηνών

151 23 Μαρούσι

Τηλεφωνικό κέντρο: (+30) 210 6199260-5,

νέο τηλεφωνικό κέντρο (+30) 211 7774500

Φαξ: (+30) 210 619 9267

E-Mail: sekretariat@dsathen.gr